ΕΡΧΕΤΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ;

Οι αρχαιολόγοι και οι ανθρωπολόγοι ταξινομούν τα στάδια του πολιτισμού του ανθρώπου με βάση την τεχνολογία. Έτσι, ονομάζουν την απαρχή της κατασκευής λίθινων  εργαλείων ως παλαιολιθική, την πιο προηγμένη απ' αυτή νεολιθική, μετά έρχεται η επεξεργασία των μετάλλων που χαρακτηρίζει την εποχή του χαλκού, η εποχή του σιδήρου και ούτω καθ' εξής.

Πιστεύω όμως, αν και ήδη χρησιμοποιούνται οι όροι βιομηχανική εποχή, μεταβιομηχανική εποχή και αιώνας της πληροφορίας για να χαρακτηρίσει την περίοδο από τα τέλη περίπου του 17ου αιώνα μΧ έως σήμερα, ότι θα μπορύσε εξ ίσου να χρησιμοποιηθεί ένας όρος ο οποίος αναφέρεται στην πηγή τηε ενέργειας που κινεί τον πολιτισμό και εν προκειμένω, ο άνθρακας κατ' αρχήν και εν συνεχεία, από τον 19ο αιώνα ως σήμερα, το πετρέλαιο. Δεν είναι μόνον η χρήση του πετρελαίου ως κινητήριας δύναμης του πολιτισμού, αλλά και η χρήση των παραγώγων του σε αναρίθμητα προϊόντα και υποπροϊόντα που δικαιολογούν την πρότασή μου. 
1 ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ  ΣΧΕΤΙΚΗ ΜΕ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ.

Η χρήση του πετρελαίου από τον άνθρωπο χάνεται στα βάθη της ιστορίας.

Είναι πολύ πιθανό να χρησιμοποιήθηκε πίσσα για την στεγανοποίηση των πλωΐμων της προϊστορίας. 

Έμμεση μαρτυρία αποτελεί η Αγία Γραφή, όπου ο Θεός δίδει την εξής οδηγία στον Νώε πριν τον Κατακλυσμό (Γεν. 6,14): 

"14 ποίησον οὖν σεαυτῷ κιβωτὸν ἐκ ξύλων τετραγώνων· νοσσιὰς ποιήσεις τὴν κιβωτὸν καὶ ἀσφαλτώσεις αὐτὴν ἔσωθεν καὶ ἔξωθεν τῇ ἀσφάλτῳ."

 Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι πύργοι και τα τείχη της Βαβυλώνας ήταν επιστρωμένοι με άσφαλτο, πράγμα που υποστηρίζει και ο Διόρδωρος ο Σικελιώτης, οι ανώτερες τάξεις των Περσών χρησιμοποιούσαν το πετρέλαιο ως καύσιμο για να φωτίζουν τα σπίτια  τους και ως φάρμακο, ενώ το πετρέλαιο που αναβλύζει στην Ζάκυνθο (αλλά εμείς ακόμη να το συλλέξομε μήπως και δούμε άσπρη μέρα) είναι γνωστό από την αρχαιότητα.Οι Κινέζοι έσκαψαν τα πρώτα πηγάδια, έκαιγαν το πετρέλαιο και χρησιμοποιούσαν το υπόλειμμα για την παραγωγή αλατιού και απ' ότι φαίνεται ο πολυμαθής επιστήμονας και πολιτικός Σεν Κούο πού έζησε επί της δυναστείας των Σούγκ, στις αρχές του 11ου αιώνα, έδωσε στο πετρέλαιο το όνομά του. Η λέξη που δημιούργησε, "έλαιο του βράχου", "της πέτρας", χρησιμοποιείται ακόμη στην Ιαπωνία.

Τον 9ο αιώνα οι δρόμοι της Βαγδάτης είναι στρωμένοι με άσφαλτο και η μεγαλύτερη πετερελαιοπαραγωγός περιοχή είναι το Μπακού. 

Οι Άραβες αλχημιστές με επικεφαλής τον Ραζή, διΰλισαν πρώτοι το πετρέλαιο και παρήγαγαν κηροζίνη την οποία χρησιμοποιούσαν για τα λυχνάρια τους, ενώ ήταν επτασφράγιστο στρατιωτικό μυστικό η παραγωγή πτητικών και εύφλεκτων παραγώγων του πετρελαίου από τους Άραβες. 

Εκείνοι εισήγαγαν τα προϊόντα διΰλισης μέσω Ισπανίας και στην Δυτική Ευρώπη, ενώ οι γείτονες Ρουμάνοι εξορύσσουν και χρησιμοποιούν παράγωγα του πετρελαίου ήδη από τον 13ο αιώνα.

 O sir Walter Raleigh επισημαίνει την ύπαρξη την ύπαρξη "λιμνών πίσσας" στον Τρινιντάντ το 1595 και λίγο αργότερα ένας Φραγκισκανός μοναχός περιγράφει φυσικές πετρελαιοπηγές στην Ν. Υόρκη. Ένας Καναδός επισημαίνει τις πετρελαιοπηγές της περί το 1750 Πεννσυλβάνιας, εκεί που αργότερα θα ξακινήσει η αμερικανική βιομηχανία πετρελαίου.
Την ίδια εποχή επί αυτοκρατείρας Ελισσάβετ δημιουργείται στην Ρωσσία το πρώτο βιομηχανικό σύμπλεγμα εξόρυξης-διΰλισης από τον Φιοντόρ Πριαντούνωφ.
Το αυτοκίνητό σας τρέχει χάρις σ' αυτόν τον μελαγχολικό κύριο.
Τον γνωρίζετε; Θα έπρεπε. Όπως γνωρίζετε τον Fleming η τον Nobel.

Είναι ο κύριος Ignacy Lukasiewicz, Πολωνός την καταγωγή και ο άθρωπος που απέσταξε κηροζίνη και βενζίνη σε μεγάλη κλίμακα από το πετρέλαιο, επιφέροντας βελτιώσεις στην μέθοδο απόσταξης του πετρελαίου και την παραγωγή κηροζίνης αυτού του κυρίου από τον Καναδά που επίσης πάω στοίχημα, πλην των πετροχημικών μεταξύ των αναγνωστών, ότι δεν τον ξέρετε:


Είναι ο κύριος Abraham Pineo Gesner, ο οποίος δημιούργησε την πρώτη ανταγωνιστική πρός το φαλαινόλαδο ως φωτιστικό καύσιμο βιομηχανική εταιρεία, την ίδια εποχή που εμείς μεσούσης της εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης, είχαμε επιδοθεί σε εμφύλιο, δηλαδή το 1824.
Η εταιρεία του απορροφήθηκε αργότερα από τον γίγαντα της αμερικανικής πετρελαϊκής βιομηχανίας, την Standard Oil.
Η νεότερη τεχνολογία εξόρυξης με την χρήση γεωτρύπανων αρχίζει από τον Drake στην Pennsylvania και την West Virginia την δεκαετία του 1850 και γρήγορα επεκτείνεται στο Τέξας, την Οκλαχόμα και κατόπιν σε άλλες πολιτείες των ΗΠΑ, δημιουργώντας έναν τεράστιας οικονομικής και πολιτικής ισχύος κλάδο δραστηριότητας, καθώς εμφανίζεται στο προσκήνιο η μηχανή εσωτερικής καύσης.
Απ' εκεί και πέρα η διευρυνόμενη  χρήση του πετρελαίου ως καυσίμου, βάσης παραγωγής απειράριθμων βιομηχανικών χημικών ουσιών, λιπαντικών κλπ επιταχύνεται με τρομακτικό ρυθμό σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη και δεν υπάρχει τομέας του ανθρώπινου πολιτισμού που το πετρέλαιο δεν υπεισέρχεται είτε αμέσως είτε εμμέσως. 
Στην Ολλανδική τότε Ιάβα ανακαλύπτοναι μεγάλα κοιτάσματα από την εκμετάλλευση των οποίων προήλθε η Dutch Shell, όπως και στην Μέση Ανατολή ενώ η Ρωσσία αξιοποιεί τα κοιτάσματα του Αζερμπαϊτζάν σε μεγάλη έκταση.
Ακολουθεί η δημιουργία των "πέντε Αδελφών", η ανάμειξη των Ροκφέλερ και των Ρότσιλντ στην πετρελαϊκή βιομηχανία, η ανάδειξη από το 1950 και μετά του πετρελαίου ως του κορυφαίου βιομηχανικού καυσίμου, η σύνδεση της γεωπολιτικής με την κατοχή και νομή των πετρελαϊκών πεδίων  και τα υπόλοιπα είναι γνωστά και κάποτε θα αναφερθούμε με περισσότερες λεπτομέρειες.
Άλλος όμως είναι ο σκοπός του σημερινού άρθρου.
Σκοπός είναι η ανησυχία που προέρχεται από μία ομάδα ερευνητών και συνδέει την θερμοδυναμική με την οικονομία του πετρελαίου και την λεγόμενη θεωρία του "αυχένα του Ολντουβαί", όπου βρέθηκαν τα απολιθωμένα οστά της "Λούσυ", του αρχαιότερου γνωστού ανθρωποειδούς από το διάσημο ζεύγος Leake, των Νοτιοαφρικανών παλαιοανθρωπολόγων.
2 ΠΩΣ ΕΞΕΛΙΧΘΗΚΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ "ΑΥΧΕΝΑ ΤΟΥ ΟΛΝΤΟΥΒΑΙ". 
Η συζήτηση ξεκίνησε από το Κλαμπ της Ρώμης το 1969. 
Τότε ο καθηγητής του MIT Jay Forrester, ο οποίος απεβίωσε πρόσφατα σε ηλικία 98 ετών, παρουσίασε μία αναφορά η οποία αργότερα έγινε διάσημο βιβλίο  με τον τίτλο "World Dynamics". http://golibgen.io/view.php?id=62773  
Στην αναφορά του και στο βιβλίο ο Forrester προέβλεπε μέσω ενός πολύπλοκου αλλά ισχυρού μοντέλλου της κινητικής των βασικών παραμέτρων που καθορίζουν την ύπαρξη της ανθρωπότητας, ότι όχι μόνον το μέλλον της δεν ήταν λαμπρό όπως υποστήριζαν οι θιασώτες της τεχνολογικής επανάστασης που θεωρούσαν ότι όποιο εμπόδιο και να βρισκόταν μπροστά μας θα λυνόταν μέσω της επιστημονιικής και της τεχνολογικής προόδου, αλλά ότι λόγω εξάντλησης των μη ανανεώσιμων πόρων θα κατέρρεε κάποια στιγμή τον 21ο αιώνα, με ελλείψεις σε τρόφιμα, βασικά μέταλλα και πετρέλαιο να κάνουν την εμφάνισή τους νωρίτερα. Η ανθρωπότητα, αν συνέχιζε να λειτουργεί με βάση την εκθετική ανάπτυξη της οικονομίας είχε και έχει ημερομηνία λήξεως και επιστροφή όχι απλώς στην παλαιολιθική εποχή, αλλά ακόμη πιο πίσω στην εποχή του αυχένα του Olduvai μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν. 
Μπροστά στις προβλέψεις του Forrester, ο Malthus ήταν αισιόδοξος.
Η μόνη διέξοδος ήταν σταθερότης πληθυσμού και ρυθμού κατανάλωσης μη ανανεώσιμων υλικών μέχρι να βρούμε λύσεις, σύμφωνα με τον Forrester.
Αυτό σήμαινε αλλαγή του μοντέλλου της ανταγωνιστικής εκθετικά αναπτυσσόμενης οικονομίας σε κάτι άλλο.
Στην αρχή, το βιβλίο προκάλεσε ισχυρό ενδιαφέρον και ξεκίνησε μία παραγωγική συζήτηση η οποία γρήγορα εξελίχθηκε σε δαιμονοποίηση του συγγραφέα και της πρότασής του και ερμηνείες στρεβλωμένες μέσα από τον φακό της πολιτκής και των οικονομικών συμφερόντων.
Οι διανοητές του Τρίτου Κόσμου θεώρησν ότι πρόκειται για απάτη της Δύσης που σκοπό είχε να τους κρατήσει φτωχούς. Η ΕΣΣΔ αποφάσισε ότι ο κομμουνιστικός κόσμος δεν θα επηρρεαζόταν λόγω της κεντρικά σχεδιαζόμενης οικονομίας του, και βέβαια οι καπιταλιστές επαναστάτησαν θεωρώντας εξωπραγματική και αντιδραστική την  άποψη ότι έπρεπε να σταματήσει να αναπτύσσεται εκθετικά η οικονομία. 
Η εποχή της μεγάλης οικονομικής ανάπτυξης και της απόπειρας παγκοσμιοποίησης της οικονομίας που ακολούθησε τα απόμεα χρόνια, έσβησε τον Forrester από την μνήμη των ανθρώπων. 
Όμως σαράντα χρόνια αργότερα, αρκετές ομάδες επισημόνων ξαναεπισκέπτονται το βιβλίο και τις ιδέες του και από την δεκαετία του 1990 έχει αρχίσει να γίνεται λόγος  για peak oil, δηλαδή για προσέγγιση η υπέρβαση του μεγίστου ρυθμού άντλησης του πετρελαίου και εξεύρεσης νέων κοιτασμάτων.
Στην κίνηση αυτή μεταξύ άλλων μετέχει και ένας Ιταλός επιστήμονας ο Ugo Bardi ο οποίος υπερασπίζεται τις θέσεις του Forrester στο βιβλίο του "The limits to growth revisited". http://golibgen.io/view.php?id=693719      
Γράφει ένα ιστολόγιο μαζύ με την ομάδα του γύρω από το ΄μέλλον της ανθρωπότητας το οποίο συνιστώ ενθέρμως να επισκεφθείτε. http://cassandralegacy.blogspot.gr/
3 ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ.
Τον περασμένο Οκτώβριο αναρτήθηκε από τον Raul Meijer ένα άρθρο στον ιστότοπο Market Oracle τον οποίο παρακολουθώ ένα άρθρο που μου προκάλεσε εντύπωση.
http://www.marketoracle.co.uk/Article56943.html 
Εκεί ο συγγραφέας αναπαράγει και επεξηγεί την συνέντευξη του Louis Arnoux ο οποίος έκανε μία προσέγγιση του προβλήματος της διαθεσιμότητας και κατνάλωσης της ενέργειας του πετρελαίου με βάση αρχές της θερμοδυναμικής.
Όπως είναι γνωστό, η ενέργεια δεν δημιουργείται εκ του μηδενός, και όλες οι μορφές ενεργείας μετατρεπόμενες σε άλλες μορφές καταλήγουν στην θερμότητα και αύξηση της αταξίας του συστήματος (δεύτερο θερμοδυναμικό αξίωμα, εντροπία. Λόγω του δευτέρου θερμοδυναμικού αξιώματος δεν είναι δυνατή η πλήρης μετατροπή μιας μορφής ενεργείας σε άλλη. Υπάρχει πάντοτε το κόστος της αύξησης της αταξίας του συστήματος).
Το πετρέλαιο περιέχει μία μορφή χημικής ενεργείας αποθηκευμένης στους υδρογονάνθρακες που περιέχει.   Καιόμενο, παράγει θερμότητα η οποία χρησιμοποιείται για την κίνηση μηχανών κλπ και οι ουσίες που περιέχει υποβαλλόμενες σε χημικές αντιδράσεις παράγουν άλλες που είναι χρήσιμες για τον άνθρωπο.
Παντού όμως ισχύει το θερμοδυναμικό ισοζύγιο ενεργείας (πρώτο θερμοδυναμικό αξίωμα), όπου η καταναλισκόμενη ενέργεια ισούται με αυτή που είναι αποθηκευμένη σε συγκεκριμένη ποσότητα πετρελαίου ( η κατασκευή αεικινήτου είναι αδύνατη λόγω του πρώτου θερμοδυναμικού αξιώματος).
Ερώτησε λοιπόν ο Δρ. Arnoux: Πόσο τοις εκατό από την ενέργεια που περιέχει ένα βαρέλι πετρελαίου ξοδεύεται λόγω του δευτέρου θερμοδυναμικού αξιώματος, πόσο ξοδεύεται για την εξόρυξη, μεταφορά κλπ του βαρελιού και πόσο είναι διαθέσιμο  για την αύξηση του Ακαθάριστου Εγχωρίου Προϊόντος της οικονομίας; 
Η σχέση αυτή είναι σταθερή η έχει αλλάξει με τον καιρό; 
Αυτό που βρήκε απεικονίζεται στην πιο κάτω διαφάνεια. 

Η μπλε γραμμή απεικονίζει το ποσοστό ενέργειας που αναλίσκεται λόγω δευτέρου θερμοδυναμικού αξιώματος και είναι σταθερό με τον χρόνο.
Η κίτρινη γραμμή απεικονίζει το ποσοστό ενέργειας ενός βαρελιού πετρελαίου που δαπανάται για την αναζήτηση νέων κοιτασμάτων, την εξόρυξη, την μεταφορά, το κόστος διανομής κλπ και η κόκκινη γραμμή είναι το ποσοστό ενέργειας που είναι η "ωφέλιμη" ενέργεια που μεταφράζεται σε αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το 1920 το ποοστό αυτό ήταν 70% της συνολικής ενέργειας ενός βαρελιού πετρελαίου, ενώ το 2015, λόγω της εκμετάλλευσης πιο δαπανηρών κοιτασμάτων, π.χ. υποθαλάσσιων και αύξησης των αποστάσεων μεταφοράς σε συνδυασμό με την ανάτπυξη οικονομιών που βρίσκονται μακριά από τις πετρελαιοπηγές και συνεπώς της αύξησης της δαπάνης ενεργείας γι' αυτούς τους λόγους, το "ωφέλιμο" ποσοστό ενέργειας που πηγαίνει στην αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος έχει πέσει στο 17% και η πρόβλεψη είναι ότι θα μηδενιστεί περί το 2030. 
Aυτή η εικόνα επιδεινώνεται και από δύο άλλα φαινόμενα. Tο φαινόμενο του δρομέα που τρέχει πάνω σε έναν διάδρομο, όπου καθώς αυξάνεται η ταχύτητα του ιμάντα ο δρομέας πρέπει να αυξήσει την ταχύτητά του για να παραμείνει στάσιμος και το αντίστροφο φαινόμενο της επιτάχυνσης του όταν τρέξει προς την κατεύθυνση του διαδρόμου.H πρώτη κατάσταση αναφέρεται στην επιτάχυνση των ρυθμών της παραγωγής ενέργειας λόγω αύξησης του πληθυσμού, ανάπτυξης της οικονομίας κλπ, όπου οι πετρελαϊκές εταιρείες πρέπει να δαπανήσουν περισσότερη ενέργεια για να αναζητήσουν σπανιώτερα και δυσκολότερα κοιτάσματα (βλ. σχιστολιθικό πετρέλαιο), να  αυξήσουν περισσότερο και με πιο δαπανηρό και οικονομικά και ενεργειακά τρόπο την άντληση διανομή κλπ, με αποτέλεσμα η πορεία προς το 2030 να μην γίνεται με σταθερή αλλά με αυξανόμενη ταχύτητα. Θα πρέπει να τρέξουν πιο γρήγορα για να παραμείνουν το ίδιο αποδοτικές όπως σήμερα.Η δεύτερη κατάσταση αναφέρεται στην απότομη αλλαγή πηγών ενέργειας, οι οποίες όμως απαιτούν υποδομές που έχουν ενεργειακό κόστος και όπου κατά την μετάβαση καθώς θα μειώνεται ο ρυθμός παραγωγής πετρελαίου την στιγμή που θα χρειάζεται περισσότερη ενέργεια για να κατασκευασθούν και να συντηρηθούν οι νέες μονάδες παραγωγής ενέργειας από άλλες πηγές, αυτό θα οδηγήσει γρηγορότερα σε μηδενισμό του "ωφέλιμου" ποσοστού δαπανώμενης ενέργειας από το πετρέλαιο. Όσον αφορά τις νέες πηγές και κοιτάσματα η κατάσταση απεικονίζεται από ένα διάγραμμα που αναρτήθηκε στο Bloomberg. Στο διάγραμμα φαίνεται η πορεία της ανακάλυψης νέων κοιτασμάτων.Ο οργανισμός Bloomberg κάθε άλλο παρά ανήκει στις "Κασσάνδρες" και η εικόνα είναι απογοητευτική. Ο ήδη κατά μέσο όρο απομειωμένος ρυθμός ανακάλυψης καινούριων κοιτασμάτων έχει σχεδόν μηδενισθεί λόγω της οικονομικής κρίσης.





4 ΠΟΙΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΥΠΑΡΧΕΙ; Σύμφωνα με όσα αναφέραμε πιο πάνω, ταχεία μετάβαση από το πετρέλαιο σε ήπιες ανανεώσιμες μορφές ενεργείας προσκρούει στο αντίστροφο του δρομέα πάνω στον διάδρομο.Παραμονή στον τρέχοντα τρόπο παραγωγής ενέργειας με βάση το πετρέλαιο οδηγεί σε κατάρρευση με βεβαιότητα και στο εγγύτατο μέλλον.Η μόνη διέξοδος είναι να αναπτυχθούν μονάδες ανανεώσιμων μορφών ενεργείας με εκτιμώμενο ρυθμό περί το 7% ετησίως έτσι ώστε να διατηρηθεί το χρονικό παράθυρο των δέκα ετών,σύμφωνα με τους αναλυτές.Διαφορετικά,"Olduvai Gorge".